مقدمه

کیفیت آب آشامیدنی بر سلامت طیور تأثیر مستقیمی دارد. یک آب با کیفیت، برای رشد، عملکرد تولیدمثلی، تخم گذاری، و سلامت عمومی طیور بسیار مهم است. کیفیت آب آشامیدنی را می توان از دو دیدگاه میکروبی و شیمیایی بررسی کرد که در این مقاله به بررسی کیفیت میکروبی آب پرداخته می شود. همچنین این مقاله سعی دارد تا عوامل موثر در آلودگی میکروبی ناشی از آب را شناسایی کند و تأثیرات آلودگی آب بر سلامت طیور را بررسی کند تا به پرورش دهندگان طیور در جلوگیری از برخی خساراتی که معمولاً در تابستان و در طول سال متحمل می شوند کمک کند.

کیفیت میکروبی آب

کیفیت میکروبی آب توسط ارگانیسم های موجود در آن تعیین می شود. واژه میکروب یک عبارت کلی است که شامل انگل ها، قارچ ها، باکتری ها و ویروس ها می شود. نقش این میکروب ها از نظر بیماری زایی و تاثیر بر کیفیت سلامت آب متفاوت هستند. اینکه چه نوع میکروبی و با چه تعدادی در آب وجود داشته باشد بسیار مهم است. بعضی از میکروب ها بیماری زا نمی باشند. اما ورود بعضی از آنها حتی در تعداد محدود می توانند بسیار خطرناک باشند و سلامت یک گله طیور را تهدید کنند. اهمیت میکروب های بیماری زا در اینست که علاوه بر ایجاد بیماری در طیور، قابلیت انتقال و ایجاد یک همه گیری بزرگ را دارند که می توانند سبب بروز خسارات شدید اقتصادی در یک واحد پرورش طیور شوند. مهمترین علامت درگیری با یک میکروب ایجاد اسهال است. همچنین بسته به نوع میکروب زمان ایجاد علایم از چند ساعت تا چند روز متفاوت خواهد بود.

نقش گرما در کیفیت میکروبی آب

اهمیت سلامت آب در فصل گرم سال یعنی تابستان خیلی بیشتر است و نیاز به مدیریت بهداشتی دقیق تری دارد. اهمیت گرمای تابستان در زیست میکروب های بیماری را از آن جهت است که با گرم کردن آب کمک به رشد این میکروب ها در دمای مورد نیازشان می کند. میکروب ها برای زیست می توانند دماهای متفاوتی را تحمل کنند. اما غالب میکروبهایی که بیماری زا هستند برای رشد و تکثیر نیاز به دمای طبیعی بدن یعنی حدود 25 تا 40 درجه سانتی گراد را دارند و نقش گرمای تابستان بدین جهت است. این نکته در مورد مخازنی که در داخل سالن پرورش طیور قرار می گیرند نیز بسیار حائز اهمیت است که در چنین شرایطی خطر تکثیر میکروب های بیماری زا در آنها بشدت افزایش می یابد. از طرفی دمای بالای آب، تجزیه مواد آلی را تسریع کرده که به عنوان منبع غذایی عالی برای میکروبهای موجود در آب می باشند. اگرچه به دلیل ایجاد دمای بالای 30 درجه سانتی گراد در داخل سالن برای پرورش طیور، صحبت از سرما در جلوگیری از رشد میکروب ها در داخل سالن پرورش منتفی است.

اهمیت املاح آلی در آب

خشکسالی در سال های اخیر و  برداشت بیش از حد منابع آبی از سفره های زیرزمینی، میزان املاح آلی و معدنی در آب را افزایش داده است. این یعنی شانس رشد میکروب ها و جلبک ها در آب خیلی بیشتر شده است. چرا که بخشی از مواد غذایی مورد نیاز میکروب ها توسط خود آب تامین می گردد. همچنین رشد بعضی از جلبک ها در آب سبب ایجاد سمومی می شود که بر سلامت طیور تاثیر مستقیم می گذارند.

بیوفیلم به عنوان یک تهدید پنهان

بیوفیلم ها یک لایه لزج متشکل از جوامع پیچیده ای از میکروب ها هستند که به سطوح لوله های آب، مخازن و آبخوری ها متصل می شوند. بیوفیلم ها تا حدی مانع از نفوذ مواد گندزدا به جمعیت میکروبی شده و آنها را در حذف مقاوم می کند. ایجاد بیوفیلم متاثر از دما، مواد آلی موجود در آب، عدم گندزدایی آب و تنظیف نامناسب خطوط انتقال آب است. همچنین مواد موجود در بیوفیلم می تواند سبب مسدود ساز ی خطوط انتقال آب گردد و یا باعث خوردگی آنها شود.

نقش مولتی ویتامین ها در کیفیت آب پرورش طیور

معمولا طی یک دوره پرورش طیور از یک یا چندین بار مصرف مولتی ویتامین در آب شرب طیور استفاده می شود. اگرچه هدف یک پرورش دهنده طیور از این کار تقویت سیستم ایمنی و گوارشی طیور خود است، اما در در صورت آلودگی مخزن به میکروب ها، در واقع یک محیط عالی برای رشد میکروب ها فراهم می کند و با این اقدام میزان ورودی میکروب ها به دستگاه گوارش طیور را بشدت افزایش می دهد.

نقش کلر در کیفیت آب شرب طیور

کلر یکی عنصر سمی برای گندزدایی آب است که در مقالات بعدی به تشریح آن خواهیم پرداخت. اما نقش کلر از چند بابت در آب مصرفی طیور حائز اهمیت است. میزان بالای کلر در آب می تواند سبب ایجاد طعم و بوی نامناسب کرده و میزان مصرف آب در طیور را کاهش دهد و کیفیت سلامت طیور را متاثر سازد. کلر به عنوان یک عنصر ضد میکروب می تواند بر واکسیناسیون طیور که از طریق آب انجام می شود تاثیر گذاشته و اثر آنرا کلا حذف کند. همچنین قابلیت واکنش و غیرفعال سازی داروها، آنتی بیوتیک ها و مولتی ویتامین هایی دارد که معمولا از طریق آب به طیور داده می شود.

استراتژی مدیریت سلامت آب، تضمین کیفیت آب شرب پرورش طیور

همیشه و در هر کجا احتمال ورود منابع میکروبی خطرناک به یک گله طیور از طریق آب وجود دارد. تدوین یک برنامه مناسب و پایش سلامت آب بخش بسیار زیادی از این خطرات را کاهش می دهد و این کاهش با میزان مدیریت سلامت پرورش طیور مرتبط است که مهمترین این استراتژی ها شامل موارد ذبل هستند:

• استفاده از مواد ضدعفونی کننده مناسب با کیفیت مناسب و دوز محاسبه شده دقیق طبق یک دستورالعمل برای گندزدایی آب
• استفاده از یک روش مکمل دستگاهی مانند دستگاه های ضدعفونی کننده آب توسط پرتو فرابنفش و یا اوزون
• تنظیف متوالی و منظم منابع آب، لوله ها و آبخوری ها جهت جلوگیری از تجمع بیوفیلم ها توسط یک شوینده مناسب بر طبق یک برنامه تدوین شده
• آموزش حرفه ای به کارکنان پرورش طیور در اهمیت سلامت آب
• پایش منظم کیفیت آب از نظر بار میکروبی، pH، TDS، به منظور اعتباربخشی آن
• ثبت سوابق و مستندات فعالیت های انجام شده در فرایندها

علاوه بر موارد فوق موارد ذیل نیز بسیار کمک کننده می باشند:

• عدم دسترسی جانوران موزی، سوسک و حشرات به منابع آبی
• کنترل دمای آب با استقرار خطوط انتقال آب در شرایط غیر محیطی و دور از نور و گرما (وجود نور سبب رشد جلبک ها در آب می شود)
• استقرار مخزن آب در خارج سالن پرورش طیور (با فضای منفک از فضای آزاد)
• پوشش کامل استخرهای دپوی آب و تنظیف دوره ای مناسب
• حذف آلاینده های شیمیایی و میکروبی (بیوفیلم ها) از استخر های دپوی آب تا نوک آب خوری ها
• عدم بکارگیری شوینده های خورنده خطوط انتقال آب
• استفاده از خطوط انتقال آب خودکار
• عدم دسترسی جانوران موزی، سوسک و حشرات به منابع آبی

جهت جلوگیری از خستگی شما بخش تکمیلی مقاله را در گندزدایی آب چیست؟ و روش های آن قرار داده ایم.